شعر را معنی کنید / اسماعیل امینی
من آن معنی رو به ویرانی ام
که در خانۀ لفظ زندانی ام
در مدرسه وقتی شعر می خوانیم، معلم ادبیات، معنای آن را به صورت نثر می گوید و بچه ها این جملات را یادداشت می کنند ویاد می گیرند.بعد در امتحان ادبیات معلم ، همان شعرها را می نویسد و بچه ها همان جملات نثر را زیر بیت ها می نویسند و نمره می گیرند.
در دانشگاه هم اوضاع همین گونه است، این بیت ها را معنی کنید و نمره بگیرید.
برخی گمان می کنند که شعر باید معنای صریح و ساده داشته باشد و اگر کسی جمله های معمولی را موزون و قافیه دار نوشت، شعر سروده است، مثلا:
هر که دارد امانتی موجود
بسپارد به بنده وقت ورود
نسپارد اگر شود مفقود
بنده مسئول آن نخواهم بود
این جملات را در حمام های عمومی به دیوار می زدند، تا با مشتریان اتمام حجت کنند.
البته جملاتی از این قبیل که ارزش هنری ندارد و فقط برای اطلاع رسانی است گاهی در میان سروده های شاعران ، حتی شاعران بزرگ دیده می شود اما مسلم است که آن ها برای سرودن این گونه جملات شاعری نام آور نشده اند ؛
برو کار می کن مگو چیست کار
که سرمایۀ جاودانی ست کار
البته موضوع معنی درشعر ومعنا کردن شعر به این سادگی نیست که بتوانیم شعر را از معنا شدن ، بی نیاز بدانیم. گاهی برخی از شعرها به معناشدن و شرح اصطلاحات و دشواری ها نیاز دارند، و دریافتن زیبایی های بعضی شعرها بدون شرح و توضیحات برای همگان میسر نمی شود.
اما این شرح دادن شعر غیر از آن است که مثلا وقتی می خوانیم:
بوی جوی مولیان آید همی
یاد یار مهربان آید همی
زیر آن بنویسیم : بوی جوی مولیان می آید/ یاد یار مهربان می آید/ وخیال کنیم که شعر را معنی کرده ایم.
با این روش ، وقتی به شعرهایی از این قبیل برسیم برای آن ها چه معنایی خواهیم نوشت؟
زن زیبایی آمد لب رود
آب را گل نکنیم
روی زیبا دوبرابر شده است
و یا مثلا برای این رباعی زیبای قیصر امین پور چه جملاتی برای معنا می توان نوشت که در امتحان ادبیات هم برایمان نمره بیاورد؟
باران باران دوباره باران باران
باران باران ستاره باران باران
ای کاش تمام شعر ها حرف تو بود
باران باران بهار باران باران
دربارۀ معنا در شعر باز هم باهم سخن خواهیم گفت.
