داستانی نه تازه/ مهدی عاطف‌راد

شامگاهان که رؤیت دریا

نقش در نقش می‌نهفت کبود

داستانی نه تازه کرد به کار

رشته‌ای بست و رشته‌ای بگشود

رشته‌های دگر بر آب ببرد.

اندر آن جایگه که فندق پیر

سایه در سایه بر زمین گسترد

چون بماند آب جوی از رفتار

شاخه‌ای خشک کرد و برگی زرد

آمدش باد و با شتاب ببرد.

هم‌چنان در گشاد و شمع افروخت

آن نگارین چرب‌دست‌استاد.

گوش‌‌مالی به چنگ داد و نشست

پس چراغی نهاد بر دم ِ باد.

هرچه از ما به یک عتاب ببرد.

داستانی نه تازه کرد، آری

آن ز یغمای ما به ره شادان

رفت و دیگر نه بر قفاش نگاه

وز خرابی ماش آبادان

دلی از ما ولی خراب ببرد.

 شعر "داستان نه تازه" مسمطی‌ست که از چهار بند دوبیتی تشکیل شده و این چهار بند به وسیله چهار سطر واسطه‌ی هم‌قافیه، با یک‌دیگر پیوند یافته‌اند.

مضمون اصلی شعر- همان‌گونه که از نامش برمی‌آید- داستان نه تازه‌ی حرمان و ناکامی است، داستان دیرمان و درازعمر یاری که ناگاه می‌آید و دل از دل‌داده‌اش می‌رباید، پس‌آن‌گاه، نابه‌هنگام می‌رود و دل یار دل‌شده را به یغما می‌برد. داستانی که قدمت آن به قدمت تاریخ دل‌دادگی است. تکرار مکرر قصه‌ی نامکرر عشق.

اما آن‌چه در شعر نیما، به این مضمون قدیمی، طراوت و تازگی بخشیده، نگاه شخصی و خاص اوست، نگاهی که سرشار است از تصویرسازی‌های بدیع، زیبا، ناب و جذابی که برخاسته از قریحه‌ی آفرینشگر نقاش- شاعری خلاق و استادی چرب‌دست است.

در شامگاهی، بر کرانه‌ی دریا، آن‌گاه که طبیعت با قلم سحرآفرین خود هر دم، از سر هوس‌بازی و تفنن، رنگی نو می‌آفریند و از کبودای شفق، بر تاروپود دریا، نقش بر نقش می‌نهد، و رشته‌ای می‌بندد و رشته‌ای می‌گشاید و می‌گسلد؛ در آشیان کهن‌سال شاعر- در سایه‌سار درخت قدیمی فندق که تمثیلی از سرزمین دیرپا و درازعمر نیماست- در زمستانی سرد و یخ‌زده که آب جوی بر اثر انجماد از رفتن بازایستاده، و شاخه‌ها و برگها خشک و زرد شده‌اند؛ نگارین هنرمند شاعر نرم‌رفتار می‌آید، دمی می‌نشیند، چنگ را برمی‌دارد و گوش‌مالی می‌دهد و استادانه می‌نوازد، شمعی برمی‌افروزد و شمع افروخته را بر دم باد می‌گذارد- کنایه از این‌که دل شاعر را در شور و تشویش رفتن خود نگران نگه‌می‌دارد- پس آن‌گاه با نگاهی عتاب‌آمیز به شاعر می‌نگرد- چه گناهی کرده شاعر (جز انتظارکشی و چشم به راهی) که مستحق عتاب و سرزنش باشد؟- و سپس چون واپسین شعاع غروب خورشید در شفق غروب می‌کند، بی‌آن‌که حتا نگاهی به پشت سرش بیندازد، به میان موجها می‌رود و دل خراب شاعر را با خود می‌برد، و داستان نه تازه‌ی هجران و حرمان را تکرا می‌کند.

 چنین است درون‌مایه‌ی این شعر- نقاشی خیال‌انگیز بی‌نهایت زیبا و خوش‌نقش‌ونگار که با جلوه‌ای رنگارنگ از ماجرای عشقی ناکام، با زیبایی و جذابیت تمام یک تابلو نقاشی بس خوش‌منظر و دل‌نشین آفریده و داستان‌سرای جاودانه‌ی داستانی نه تازه شده است.

 اندیشه‌ی اصلی این شعر همان اندیشه‌ای‌ست که بنیاد منظومه‌ی مانلی بر آن استوار است، اندیشه‌ای شالوده‌بخش به نمای آمدن و رفتن یاری دگرگون‌ساز که می‌آید و هست و نیست شاعر را تاراج می‌کند و با خود به یغما می‌برد و می‌رود، و شاعر ناکام و حرمان‌کشیده را تنها اما دگرگون، سرشار از آه حسرت و افسوس بر جای می‌گذارد.