از ازل بذرِ زخم می‌کاری، تا ابد بارِ درد می‌چینی
ای وطن! ای اسیر پنجهٔ دیو! مبتلای کدام نفرینی!؟
شاخه‌هایت یکی یکی خشکید، ریشه‌هایت ز غُصّه پوسیدند
ای بلند آشیانهٔ ققنوس! از کلاغان دون چه می‌بینی!؟
ای همایون زمین، «هُمای»َت کو!؟ شادی و رونق و صفایت کو؟
کاش می‌مُردم و نمی‌دیدم، که به خاک سیاه بنشینی
که شغالان به خانه لانه کنند، خزه‌ها هر طرف جوانه کنند
بشنوی در سراسر بر و بوم، هر زمان بانگ بوم غمگینی
ا#
بعدِ اسفندها بهاری نیست، پشت این کوه‌ها سواری نیست
بارِ آوارِ این چهل ساله، می‌کند روی خانه سنگینی
ماتِ بازیّ روزگار شدیم، بی‌خبر ناگهان شکار شدیم
مانده در چنگ اژدهای دو سر، در لوای حکومت دینی
#امید_نقوی
بهمن‌ماه ١۴٠٢
@omid_naghavi
اسفند و کفش های گلینش را
بر آستان در
تنها به زور قرص
باید قبول کرد
این عابر همیشه ملال انگیز
هر لنگه کفش روی هم افتاده اش
تاکید می کند که حضورش
قیلوله ای صغیر است
تجدید قدرتی که دوباره
از هیچ پر کند چمدانش را
با خود برد ملال گرانش را
اما از این حضور نصیب من
آشوب سهمگینیست
- آشوب خواستن نتوانستن -
بسیار پیش از این
گفتم مگر به نو شدن سال
من نیز نو شوم
اما دریغ و درد
آن شنبه های مبداء اصلاح
با عزم راسخی که مرا از ازل نبود
موکول شد به هفته دیگر
موکول شد به ماهی دیگر
و سال کهنه شد ....
باید به دادخواهی از این سالهای پوچ
سنگین ترین محاکمه ها را بپا کنم
دعوت کنم ملامتیان را
وارستگان سود و زیان را
جرثقیل خواسته هایم را
آماده کرده ام
باید برای عبرت این عزم سست خویش
از بین او و من
او را فدا کنم !
یک اسفند نود و شش
نوع بیان در اولین بند شعر نیازمند بازنگری است. شاعر برای انتخاب هر کلمه باید توجیهی شاعرانه داشته باشد. وقتی شاعر مصرع «تنها به زور قرص باید قبول کرد» را برای استفاده در این بخش از شعر خود برمی‌گزیند، پیش از تایید و نگاشتن آن بهتر است از خود بپرسد چرا «به زور قرص»؟ قرص در این جمله چه نقش هنری دارد؟ با کدام کلمات یا عبارات یا تصویر دیگری حضورش تایید و تقویت می‌شود؟ ربط آن با اسفند و کفش‌های گلینش چیست؟ و نهایتا آیا این جمله پرداخت سالمی دارد؟: «اسفند و کفش‌های گلینش را بر آستان در تنها به زور قرص باید قبول کرد»
در بند بعدی شعر، گذرا بودن اسفندماه که مفهومی
ذهنی است با تصویری زیبا، ملموس و عینی شده است، با این حال این سوال نیز
مطرح است که تصویر لنگه‌های کفش روی هم افتاده برساخته از کدام ویژگی
اسفند است و حضور دو لنگه کفش با کدام مولفۀ ویژۀ اسفندماه تناسب دارد. در
حالی که هر فصل همین گذرایی را دارد و عابر است. هرچند اسفندماه پایان یک
سال است و تفاوتش با ماه‌های دیگر همین می‌تواند باشد، با این حال انتظار
این است که «هر لنگه کفش» که در حال قیلوله است، یک مصداق عینی هم داشته
باشد که ارتباط ویژۀ آن با اسفندماه را نشان دهد، ارتباطی که فقط میان این
ماه با کفش وجود داشته باشد تا این تصویرسازی به نهایت تأثیرگذاری و خلاقیت
برسد. در غیر این صورت، این گونه تصویرپردازی‌ها در برقراری رابطه با ذهن
مخاطب قدرت کمتری خواهند داشت. توقع این است که کفش این عابر (اسفند) که هر
لنگۀ روی هم افتاده‌ش، بر قیلولۀ صغیرِ حضورش تاکید می‌کند، در جهان خارج
از ذهن شاعر، تصویر روشن و مألوفی نیز داشته باشد.
دربارۀ توصیف «شنبه»
نیز بهتر این است که وصفی آشناتر و بی‌نیاز از توضیح به کار رود. ممکن است
برخی ندانند که مقصود از شنبه‌های مبدأ اصلاح چیست در حالی که در ذهن گروهی
دیگر، اصطلاح «از شنبه شروع کردن» مفهومی آشناست.
در سطرهای بعد،
«موکول شد به هفتۀ دیگر» اگر با یک تغییر کوچک مرور شود متوجه روان شدن وزن
و تغییر در شیوۀ ارائۀ سخن خواهیم شد: آیا این تکرار شعر را به مقصود و
منظور شاعر نزدیک‌تر نخواهد کرد؟:
موکول شد به هفتۀ دیگر
موکول شد به هفتۀ دیگر
و سال کهنه شد
در
مجموع شعر اول بیشتر به گزارش‌گری و سخن‌گویی نزدیک است و بی‌هیچ لایۀ
پوشانندۀ هنری، آنچه مقصود شاعر است به صراحت بیان می‌شود. جز یکی دو مورد
تصویرگری مشخصاتی از شعر در این متن حضور ندارد و اگر وزن نیمایی آن را حذف
کنیم، سخنی ساده و حرفی صریح خواهیم داشت. مقصود این است که لازم است سخن
بهترین جامه‌های شعر را بر تن کند تا موثر باشد و اگر حتی سخنی معمولی و
گزارشی صریح است، نیازمند برخورداری از یک یا چند ویژگی شعری است تا کلام
ساده به شعر بدل شود. نمونه‌های بسیاری در ادبیات داریم که سخنی ساده طرح
شده است اما در آن سخن، یک یا چند ویژگی شعر، برجسته و موثر حضور دارند:
شعر «دریچه‌ها» از اخوان ثالث از این نوع است و بسیاری شعر از دیگر شاعران
بزرگ نیز.
شعر دوم: