ماندگارترین ترانه‌های ایرانی در یک کتاب
به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مجموعه ترانه «عشق تو نمی‌میرد» دربرگیرنده ۲۴ ترانه از علیرضا طبایی، شاعر و ترانه‌سرای پیشکسوت است که در فاصله سال‌های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۲ سروده شده و توسط شماری از خوانندگان مشهور موسیقی پاپ ایرانی به اجرا درآمده‌اند.
طبایی، زمانی به عرصه ترانه‌سرایی وارد شد که ترانه یا به اصطلاح آن زمان تصنیف، از وضعیت مطلوبی برخوردار نبود و از حیث محتوا و کلام، به دور ملال‌آوری از تکرار و ابتذال افتاده بود؛ بنابراین او و چندین تن از ترانه‌سرایان نوآور آن روزگار، تلاش کردند روح تازه‌ای به کالبد نیمه‌جان ترانه بدمند و دگرگونی بنیادین در مضمون، زبان و تصویر این نحله ادبی پدید آورند.
البته حاصل این تلاش و کوشش، بسیار درخشان بود. شماری از بهترین ترانه‌های موسیقی پاپ و حتی سنتی ایرانی از اواخر دهه ۴۰ خورشیدی به بعد، ساخته و پرداخته شد و به اجرا درآمد که برخی از آنان از جمله ترانه مشهور و ماندگار «عشق تو نمی‌میرد» سروده علیرضا طبایی با نام مستعار «شهرام»، هنوز و پس از نیم‌قرن، در ذهن و خاطره جمعی ایرانیان و حتی دیگر ملل پارسی‌زبان جهان به یادگار مانده است:
بگذر ز من ای آشنا چون از تو من، دیگر گذشتم
دیگر تو هم بیگانه شو چون دیگران، با سرگذشتم...
هر عشقی می‌میرد، خاموشی می‌گیرد، عشق تو نمی‌میرد
باور کن بعد از تو، دیگری در قلبم، جایت را نمی‌گیرد
بگذر ز من ای آشنا…
در مجموعه ترانه «عشق تو نمی‌میرد» که نام آن از عنوان همین ترانه مشهور، برگرفته شده است، ترانه‌های نوستالژیک زیادی به چشم می‌خورند که چندین نسل از ایرانیان با آنها خاطره دارند و هنوز هم در خلوت و جلوت خود، زمزمه‌شان می‌کنند:
(۱)
تنها با گل‌ها
گویم غم‌ها را
چه کسی داند، ز غم هستی، چه به دل دارم
به چه کس گویم، شده روز من، چو شب تارم...
(۲)
مرد سرگردان این شهرم، همدمی گمگشته را جویم
قصه‌ها دارد دل تنگم، بشنو امشب قصه می‌گویم...
(۳)
ای طلسم آرزوها، دیگرت امشب شکستم
خسته از افسانه تو، رشته دیرین گسستم...
(۴)
بی تو چون شب‌های دیگر، امشب آرامی ندارم
در سکوت کوچه تو، نیمه‌شب ره می‌سپارم...
(۵)
وقتی تو هستی آسمون پر از نوره
غم از قلبم هزارون ساله دوره...
از ویژگیهای برجسته ترانه‌های این کتاب، زبان نسبتاً فاخر، استفاده از ترکیب‌های بدیع و نیز برخورداری از ریتم و موسیقی دلنشین است که به واسطه تسلط خالق آن بر ظرایف و دقایق شعر کلاسیک و مدرن فارسی و نیز، تبحر او در اوزان عروضی و موسیقی درونی شعر، رقم خورده است.
او ز جنگل‌های باران، من ز خورشید کویرم
می‌روم تا در پناهش، شاید آرامش پذیرم...
ای دو چشم مست شب‌گون، بعد از این، آیینه‌ام باش
در شب تاریک غم‌ها، شب‌چراغ سینه‌ام باش
تصویرسازی‌های بکر و زیبا از دیگر مشخصات ترانه‌های طبایی است. این تصاویر، گاه به قدری گویا و زنده است که همچون سکانسی از یک فیلم سینمایی، پیش چشم خواننده یا شنونده ترانه، رژه می‌روند:
شب که میشه، پاورچین، پاورچین،
میرم از پله بالا، بی سر و صدا،
- پشت بوم می‌شینم
با کمند بلند خیالم،
میرم تو آسمونا، از کهکشونا،
- ستاره می‌چینم...
*
یاد از آن شب‌ها که چشم شب، پر ز شبنم‌های باران بود
با تو آن پاییز جادویی، در دلم شوق بهاران بود...
*
من سینه خاموش کوهم، من بوته خشک کویرم
خورشید بیمار غروبم، در چنگ تنهایی اسیرم...
*
بهار با لپای گلی
با پیرهن مخملی
دامنشو پر از جوونه کرده
تو باغ چشمون تو خونه کرده
«عشق» و «اندوه» دو عنصر سازنده غالب ترانه‌های این کتاب هستند؛ عشق و اندوهی که گاه فراتر از تعریف آشنا و مرسوم خود، رنگ و بویی فلسفی و انتقادی می‌گیرند و ظرفیت‌های تازه و متفاوتی به قالب ترانه می‌بخشند:
چون ابری سرگردان، می‌گرید چشم من، در تنهایی
ای روز شادی‌ها کی باز آیی؟
*
آسمان، آسمان، خسته شد دل من
از تو جز غم دل، شد چه حاصل من؟
آسمان بر دلم، سنگ غم زده‌ای
سرنوشت مرا، رنگ غم زده‌ای
بیان روایی و داستان‌گونه در چندین ترانه بسیار موفق این کتاب، از دستاوردهای نوآورانه طبایی است که همچون یک داستان مینی‌مال منظوم، با حداقل واژگان سروده شده‌اند و کاربرد بجا و حساب‌شده ضربه پایانی، بر تاثیرگذاری آن افزوده است:
یک شب بارانی پاییز، آسمان ساز جدایی زد
او سفر کرد از دیار من، پا به عشق و آشنایی زد
مانده‌ام تنها و سرگردان، او نشان از من نمی‌گیرد
رفته‌ام از یاد او اما، یاد او در من نمی‌میرد
*
رفتی و دیگر نمی‌پیچد، در سکوت کلبه آوایی
با منی اما جدا از من، روز و شب گویی تو اینجایی
ای دریغ امشب دل تنگم، همنوای چنگ باران است
ای بهار بی‌خزان من، بی تو در قلبم زمستان است
چاپ نخست مجموعه ترانه «عشق تو نمی‌میرد» سال ۱۴۰۱ و در ۵۸ صفحه با قیمت ۲۹ هزار تومان از سوی نشر آرادمان منتشر و به بازار کتاب عرضه شده است.
ibna.ir/x6jMm
