هایکو/منبع سایت سارا شعر
هایکو:
هایکو ، کوتاه ترین نوع شعری در جهان
است که توسط ژاپنی ها به ادبیات جهان معرفی شده است ، امروزه اغلب
مردم جهان شعر ژاپن را با هایکو می شناسند . هایکو شعری است ۱۷
هجایی که در سه سطر نوشته می شود ، سطر اول و سوم هر کدام پنج هجا
و سطر دوم هفت هجا دارند . هایکو نه وزن دارد و نه قافیه و آرایه
های کلامی در آن به ندرت به کار می رود . حدود دو هزار سال پیش
هایکو جزوی از یک فرم شعری ۳۱ هجایی به نام تانکا بود که از دو بخش
تشکیل می شد و معمولا آن را شاعران به شیوه ی پرسش و پاسخ می
سرودند . بخش نخست تانکا ۱۷ هجا دارد و بخش دوم آن ۱۴ هجا . تانکا
به معنی شعر کوتاه است و در مقابل آن چوکا قرار دارد که به معنی
شعر بلند است . با اینکه در ژاپن به غیر از تانکا و چوکا چندین فرم
شعری دیگر هم وجود دارد شعرهای کوتاه محبوبیتشان بیش از بقیه است .
در قرن شانزدهم میلادی به تدریج بخش ۱۷ هجایی تانکا مستقل شد و آن
را هاکایی یا هایکو نامیدند .
هایکو در ابتدا محتوایی طنز آمیز داشت و به تدریج بر اثر در آمیختن
با فلسفه ی ذن اعماق و جوانب آن گسترش یافت . ایجاز و سادگی و در
عین حال عمق هایکو و هنر تصویری بدیع آن علاوه بر آنکه در چهار قرن
گذشته شاعران زیادی را در ژاپن به خود کشانده است در دوره ی معاصر
در خارج از ژاپن هم با استقبال قشر کتابخوان و شاعران و هنرمندان
مواجه شده است و علاوه بر ترجمه هایکوهای ژاپنی به اغلب زبانهای
دنیا ،درسراسرجهان شاعرانی پیدا شده اندکه به سرودن شعر به شیوه ی
هایکوهای ژاپنی می پردازند .
امروزه هایکو دوستان و هایکو سرایان سراسر جهان دارای انجمنهای خاص
در سطح محلی و ملی و بین المللی هستند و با برگزاری همایشها و
سمینارهای دوره ای و یا از طریق سایتهای اینترنتی به بحث و تبادل
نظر در مورد هایکو و تاریخچه و ابعاد هنری آن می پردازند .
هایکو هم اکنون در اقصی نقاط جهان به زبانی برای زندگی تبدیل شده
است به تعبیری می توان گفت هایکو شعر نیست زیبایی نیست بلکه خود
زندگی ست . تجربه ی شهودی هستی است که این مادر ِ همه ی هنرهای
اصیل است . هایکوی عمیق همیشه ساخته ی ذن است . اما ذن یعنی مشاهده
و تفکریعنی دیدن چیزها چنان که هستند و در تجربه های عمیق شهودی
تجلی میکنند نه لزوما آن ذن که یکی از فرقه های بودایی مهایانه است
. یاد آوری این نکته ضروری است که هایکو شعر کوتاه نیست . خیلی از
تک بیت ها یا مصرع های فارسی هست که کوتاه تر از هایکوی هفده هجایی
ژاپنی است.با این همه نمیتوان آن را هایکو نامید .
هایکو دارای دو منظره توامان . چیزی فراتر از فرم ادبی است . راه و
وسیله ای است برای دیدن و درک دنیای پیرامون . هر هایکو لحظه ای را
در خود تسخیر می کند . لحظه ای عادی که آوازش تا به دورها شنیدنی
ست . و وقتی که این لحظه ، یم دم انسان را به بودنش به باور می
رساند تا با خود بگوید : " خیلی آشناست ... این را من نیز دیده ام
، شنیده ام و ... "
سپیده دم را انتظار می کشند
هم شکارچی و هم مرغابی
تسودا کی یو کو
فانوس کاغذی ام
نخستین سپیده دم بهاری
ایسا
با صندلهای حصیری به پا
سپیده دم
ایسا
نزدیک اواخر ماه
فانوسهایی بر لبه بام
ایسا
گره‌ام بزنید به چوبی، چیزی
ترسیده‌ام
مدام باد می‌آید
سارا محمدی اردهالی(به نقل از کتابِ روباه سفیدی که عاشق موسیقی بود - نشر آهنگ دیگر - 1387)
سترگی هستی
چشمانم را کور می کند
رضا آشفته
a single bamboo shoot
a willow branch
Issa
بهار من تنها همین است:
تک نهال با مبو
و یک شاخه ی بید
suddenly vanished
while we viewed cherry blossoms
Basho
شب زیبای بهار
محو شد ناگهان
وقتی نظاره کردیم شکوفه های گیلاس را
hold my well bucket hostage
I beg for water
Chiyo-ni
شکوه صبحگاه
دلو چاهم را گرو می گیرد
آب می طلبم
یا قلب سنگ؟
ببین آنجا را می گویم
حرفهای خیس چتر را
رهگذر خیس
هوای بارانی دلت
مال من
رویش سبز دستهایم
کویر سوزناک
نشسته
در سکوت خانه ام
دختران کوزه به سر
چشمه ی دور
و خورشید مردد است
برای آمدن
چه فرق میکند
وقتی نباشی
از شکاف دیوار
بهار می آید
گلنارهای سفر
در دلم می گسترند
جلوی سرزنش آفتاب
گل آفتابگردان
باد خزان
صدای گریه ی من است
از صدا باز نمی ایستند
که بی قرار دریایند
یا قلب سنگ؟
ببین آنجا را می گویم
رنج است بودن
یا لذت؟
رؤیایت چیست
وقت بال زدن
در علف های
خزان وداع کننده
بر هزاران هزار کوره راه درد
می بینم تنها من نیستم گرفتار خزان
دوباره آغاز می شود
از نقطه ی هیچ
قدم های آهسته
پلکان
سکوت ِ دریاچه را
می شکند
روزی مه آلود
نشسته
در سکوت خانه ام
از شکاف دیوار
بهار می آید
هوای بارانی دلت
مال من
گاهی نهان می شوند
چلچله هایی که برمی گردند
سکوت ِ دریاچه را
می شکند
می آید ومی پرسد
چراغ را روشن کنم؟
نه میهمان ونه میزبان
ونه داوودی های سپید
وزیدن و ایستادن
شب آرام و خاموش
بر نخواهد آشفت این عزلت گاه را
در میان درختان تایستانی.
در راسته ی عروسک فروشان
هوا بارانی بود.
در میان گل ها می شنوم که مردمان خندان اند در کوهستان بهاری.
دیده ام
با تماشای جوجه اردک
پس از مرگ
جیرجیرک پاییز
برای زمستان روابط
تنهایی انبار میکنند
چشم‌انتظار ِ دست
شاید قطره ای آب
خروش آبشاری
که به دریا می ریزد.
یکی یکی ، و دوتا دوتا ، به شتاب .
جهانی نیکوست این.
از قفس
در پرواز می نگرد
صدای تبری که خیزران می برد
در دل کوه ها.
منتظر بمانم برای
پس دادن این امانت؟
پلک هایش
خیس شد
دست های زن
یخ زده است
میلی ناگهانی
برای گریه
همین ها
که نامشان را نمی دانم
