هیچ روشنفکری بهتر از فروغ به ستیزه با سنت برنخاست / محمدرضا شفیعی کدکنی

ما در قرن بیستم روشنفکران بسیاری داشته ایم که به ویرانی سنّتها کمر بسته و برخاستهاند و تمام کوشش آنان تخریب اساس سنتها بوده است چه به صورت آثار داستانی بزرگ (بوف کور در نیمه اول قرن بیستم و چه در شکل مقالات و کتابهای بسیار وسیع و استدلالی آثار) کسروی و (ارانی)، اما هیچیک از آنان، بیگمان، در درون خویش تا بدین پایه که فروغ فرخزاد توانست] گسیختگی از سنت را نتوانسته اند تصویر کنند.

در بوف کور دشمنی صریح با سنت خواننده را حتی گاه، به ستیز خردمندانه با نویسنده فرا میخواند اما در تصویری که فروغ ازگسستن خویش ارائه میدهد چه بخواهیم و چه نخواهیم، غیر مستقیم این سنت است که از ما دور میشود و ما را رها میکند. باید بپذیریم که عالیترین تصویر عبور از سنت در ادبیات نیمه دوم قرن بیستم ،ما در شعر اوست که زیباترین تجلی خود را آشکار میکند

شاملو و اخوان با همهٔ ستیزه آشکاری که گاه با الاهیات و سنّتِ الاهیاتی حاکم داشته اند، نتوانستهاند چنین «گذاری را در بیان هنری خویش آینگی کنند، گیرم صریح ترین رویارویی با الاهیات را نیز در شعر خود عرضه کرده باشند برای ،نمونه گزارش از اخوان ثالث و «در آستانه» ازشاملو از این دیدگاه که دیدگاه هنری است و هیچ زرادخانه مجهز به بمب اتمی و ئیدروژنی هم نمیتواند به جنگش بیاید، بنگریم، هیچ روشنفکری بهتر از فروغ به ستیزه با سنت برنخاسته است دیگران شعار داده اند و دشنام و اگر به تحلیل سبک شناسیک آثارشان بپردازیم در جدال با سنت خود گرفتار تناقض های خنده آوری نیز شده اند.