فرض کنید که برای شاعری دیر به دنیا آمده‌ایم! / یزدان سلحشور

احتمالاً هیچ کاری در این زمانه دشوارتر از شاعری نیست در روزگاری که مرز میان شعر و ناشعر شدیداً مخدوش شده است. شبکه‌های اجتماعی، پُرند از جملات و بندهایی که زیر هم نوشته می‌شوند و پانویسانِ این متون، آن‌ها را قابل قیاس با شاهکارهای ادبی می‌خوانند و نگارندگانِ جملات را، در ردیف شاملو و فروغ و لورکا! فقط کافی‌ست که به این جملات، وزنی هم اضافه شود نه فقط وزن عروضی کامل که وزن نیمایی حتی یا وزن چندبحری شعر آزاد، تا چند روزی نگارندگان، استادانی باشند برخوردار از مدح پانویسان! اما همیشه این گونه نبوده. شعر ایران، حتی در روزگار تندرکیا و هوشنگ ایرانی و بعدها موج نو، که نگاهبانان محافظه‌کار ادبیات سنتی، آن را اوج انحطاط ادبی می‌خواندند، معیارهایی برای خودش داشت که نوآمدگان را بر حذر می‌داشت از امید به شهرت یک‌شبه و یک‌ساله و حتی 20 ساله. در روزگاری، که مستعدان و نامستعدان  هر یک خود را آرتور رمبویی می‌انگارند که بناست در سنین کم، مسیر تقدیر شعر فارسی را عوض کنند، دیگر نقد و جایگاه نقد نه اندک اندک که به یک‌باره رنگ می‌بازد. به یاد دارم که در نیمه دوم دهه هفتاد که تازه این جریانات هجوم به چهره‌ها توسط نوآمدگان شروع شده بود، هوشنگ گلشیری را دعوت کرده بودند به جلسه‌ای در کرج با عزت و احترام و هنوز گلشیری بر صندلی ننشسته، هجوم را آغاز کرده بودند! خدایش بیامرزد که هم در داستان و هم در شعر و هم در معلمی مجتهد بود. با متانت گوش داد و بعد به جری‌ترین‌شان که انتهای جلسه و میان جمعیت نشسته بود، گفت که معلم است و بارها شاهد تقلب سرِ امتحان بوده! لااقل کتاب «ساختار و تاویل متن» بابک احمدی را حفظ می‌کرده تا از حافظه بخواند نه اینکه روی زانو بگذارد و از رو بخواند!

با چنین مقصد و مقصودی، این چند فراز را که از نگاه من ضروری‌ست می‌خوانید که «اشارت» است اما اشارتی که تلنگری‌ست به حافظه‌ی جمعی همه‌ی ما فارغ از سن و سال!

*زمانی نه چندان دور که شهرت منتقد در حد ستارگان سینما بود!

زمانی بود که شاعران به رغم رنجیدگی از برخورد منتقدان با ایشان، مشی ادبی خویش را با توجه به انتقادها انتخاب می‌کردند حتی اگر دلخوری‌شان به ضرب و شتم و کشیدن ضامن‌دار و رفتن به کلانتری چهارراه استانبول می‌کشید و به تاریخ ادبی مدرن می‌پیوست! [حکایت نزاع نصرت رحمانی با دکتر براهنی، هنوز نقل مجالس روشنفکرانه است] چرا؟ چون منتقد، پایگاه اجتماعی داشت و حتی اگر به اشتباه نظر می‌داد یا متأثر از ساختار فئودالیسم روشنفکرانه، دانش‌اش مورد اجماع و احترام همگانی بود و ظهور دکتر رضا براهنی در دهه‌ی چهل، این شأن را چنان بالا برد که آرزوی بسیاری، دیگر نه شاعری چون نیما و اخوان شدن یا نویسنده‌ای چون هدایت شدن، که منتقدی چون براهنی شدن بود. براهنی جایگاهی در ادبیات مدرن یافت که پیش از آن، تنها از آنِ بزرگانِ شعر و روایت بود و شهرت‌اش در پیشگاه مخاطبانِ عام چنان بود که یکی از نشریات آن روزگار، دو صفحه‌ی پر و پیمان را به گزارش تصویری مراسم ازدواج او اختصاص داد رویکردی رسانه‌ای که فقط شامل حال ستارگان سینما می‌شد.

آرای براهنی در دهه‌ی چهل، البته اغلب با لحنی تهاجمی بیان می‌شد که رسم آن روزگار بود [او در دهه‌های بعد، این لحن را از نقدها و متون نظری خود حذف کرد، گرچه در برخی گفت و گوهای رسانه‌ای‌اش، هنوز صدای آن منتقد خشمگین دهه چهل به گوش می‌رسید] براهنی با تسلط بر چند زبان و نام‌آوری در خارج از مرزهای فرهنگی ایران [موفقیتی که حتی شاعران و نویسندگان بزرگ دوران مدرن ما به آن دست نیافتند] طی چند دهه توانست نقد ادبی را در کشور، به عنوان «یک خلق هنری» و نه «تفسیرکننده اثر ادبی» به اثبات برساند و رویکردهای او به هنر و جهان، استانداردی را شکل داد که کف و سقفی داشت و پایین‌تر از کف آن را، دیگر «منتقد ادبی» نخواندند! [البته تا پیش از دهه 90!]

*نخوانید مطبوعات و بخوانید رسانه و شبکه‌های اجتماعی و اوضاعی که الان داریم!

قابل کتمان نیست که اگر مطبوعات نبودند، شعر چه در زمانه مشروطه و چه در زمانه مدرن، قدرتِ ظهور یا تغییر اوضاع ادبی، اجتماعی، سیاسی را نمی‌یافت. بزرگ‌ترین دست‌آورد مطبوعات در این دوره زمانی، معرفی «چهره» به جامعه بود. این چهره‌ها البته، اغلب «ماندگار» نماندند یعنی توسط مخاطبان خاص ادبیات یا مخاطبان عام، برای یک زمان طولانی پذیرفته نشدند و در نتیجه به «تاریخ ادبی» راه نیافتند. طبیعی هم بود، چون کار مطبوعات پیش از آنکه معرفی «هنرمند» باشد، معرفی «ستاره» است و «ستارگان» به همان سرعتی که مشهور می‌شوند از یادها نیز می‌روند. از خیلِ شاعرانِ بسیاری که در مجله‌ی «فردوسی»، هر هفته شعرشان به چاپ می‌رسید، چند نفر را به خاطر داریم؟ یا از شاعران «آرش»؟ یا از شاعرانی که در «ویژه‌نامه هنر و ادبیات بازار» معرفی شدند؟ یا در «خوشه»؟ از «ستارگانِ شعری» مجله جوانان در دهه‌ی پنجاه چند نفر را به خاطر داریم؟ از شاعران «جُنگ اصفهان»؟ از شاعران «کتاب جمعه»؟ از شاعرانی که «اطلاعاتِ هفتگی» نیمه‌ی نخست دهه‌ی شصت معرفی کرد؟ از شاعرانِ معرفی شده توسط «مفید»، «آدینه» یا «دنیای سخن» یا «گردون» یا «تکاپو» از نیمه‌ی دوم دهه‌ی شصت تا نیمه‌ی اول دهه‌ی هفتاد؟ از شاعرانِ معرفی شده توسط «کارنامه» یا «زنده‌رود»؟ مطبوعات، گاه شاعرانی مستعد را به نقطه‌ای رساندند که افکار عمومی آنان را پذیرفتند و گاه هم شاعران مستعدی را دچار چنان خودشیفتگی غیرِ قابلِ انتظاری کردند که پنداشتند بزرگ‌ترین شاعر ایران‌اند و رفته رفته محو شدند. تابستان 73، هنگامی که در دفتر آدینه، موقع صحبت با علی باباچاهی به او گفتم که معیار من برای انتشار شعر در صفحاتِ «دوران»، فقط کیفیتِ شعر است نه اسم شاعر، نصیحتی کرد که آن موقع ناشنیده گذاشتم اما زمان ثابت کرد که در اشتباه بودم. گفت هیچ شاعری با دو سه شعر خوب، در تاریخ ادبی ماندگار نمی‌شود اما انتشار آن دو سه شعر خوب در یک نشریه تخصصی، ممکن است آینده آن شاعر را تباه کند و صحنه مطبوعات تخصصی را هم به هرج و مرج بکشاند که چنین هم شد!

*کجای مسیر را اشتباه رفتیم؟

در ایران ما یا درگیر افراطیم یا تفریط؛ از هر طرف که می‌رویم انگار باید بیفتیم پایین! نیما که انقلاب ادبی‌اش را شروع کرد اول رفت سمتِ «پیچیده‌نگاری»، جوری که خودش باید می‌نشست و می‌گفت که منظور از این استعاره، این است و منظور از آن استعاره، آن! البته در آن ده سال پایانی عمر که کارش به کمال رسید، دیگر از این خبرها نبود اما پس از مرگش، همان کارهای پیچیده که بعضی‌هاشان اصلاً پیچیدگی شعری نداشتند و مشکل‌شان در واقع حاصلِ تفاوتِ زبان مادری نیما با زبانِ فارسی بود، توسط شاگردان‌اش، تفسیر و تأویل شد که این هم نوعی نگاه بود اما به گمانم بیشتر، از ظنِ خود یارِ نیما شده بودند تا اینکه در متن، واقعاً چنین مفاهیمی باشد!

در دهه‌ی چهل که قرار شد ما بشویم فرانسه و از فرانسه‌ی آوانگارد هم جلو بزنیم، گفتند هر چیزی که مخاطب نفهمد، نقش‌اش به حرام ار خود، مائوی چین باشد! یعنی مخاطب، یک چیزی هم بدهکار شد و شاعرانی به میدان آمدند که گاه از نوشتن دو خط به نثر، که مشخص و شفاف و قابلِ درک باشد عاجز بودند، با این همه می‌خواستند با شعری که اغلب حاصلِ «ضعف تألیف» بود به سوررئالیسم برسند اما حتی به دادائیسم هم نرسیدند! البته حساب این‌ها جدا بود از شاعرانی که بر زبان فارسی اشراف کامل داشتند و توانایی استفاده از ظرفیت‌های زبانی را؛ با این همه، وقتی آتش در نیستان بیفتد به نیلوفر نمی‌گوید: «ببخشید! گرم‌تان که نشده؟!»

مخاطبانِ شعر مدرن، با آن همه‌گیری «پیچیده‌گویی» در نیمه‌ی دوم دهه‌ی چهل، رفته رفته تصمیم گرفتند که کلاً بی‌خیالِ «شعر پیچیده» شوند و حاصلش شد شعر سیاسی و تک‌لایه‌ی دهه‌ی پنجاه که یک‌بار مصرف بود، ساندویچ بود مثل آن ساندویچ‌نصفه‌های کالباس‌ خشک  در سینماهای لاله‌زار که وسط عوض شدن حلقه‌های فیلم، توی سالن می‌فروختند؛ یک بار می‌خوردی و نه طعم ماندگاری داشت و نه انگیزه می‌داد که دوباره مشتری شوی؛ شاید دیگر تا آخر عمرت هم پایت به آن سینما نمی‌رسید! از شعرهای یک‌بار مصرف سیاسی دهه‌ی پنجاه، تقریباً هیچ نماند حتی در تذکره‌های مدرن!

دهه‌ی شصت، فکر کردند مشکل شعر پنجاه، سیاسی بودن بوده صرفاً؛ سیاست را بوسیدند و گذاشتند کنار و شعر تک‌لایه‌ی عاشقانه و عارفانه و شادمانه گفتند اما کل این جریان که وامدار ترجمه‌های نادر نادرپور از شعرهای اونگارتی در دهه‌ی پنجاه بود، بیشتر از سه سال طول نکشید.

در دهه‌ی هفتاد، بازی‌های زبانی مهم شد و چون متون نظری هم تند تند ترجمه می‌شد، اتفاقِ نظر بود که «شعر ساده» اَخ است! البته به قول سیمین بهبهانی که گفته بود «ز بازی که انجامد، به کشتار می‌ترسم» این بازی‌های زبانی، اغلبِ شاعرانِ درگیرش را تن به تن به کشتن داد! چون گرچه بازی زبانی به معنای پیچیده‌گویی نبود و در کار سعدی و حافظ و نظامی هم شاهدش بودیم اما باز فیل بعضی، یاد هندوستان سوررئالیسم  افتاد و ذهن ناخودآگاه و البته مدارکش هم موجود بود: «دریدا گفته! ارتباط دال به دال!»

دهه‌ی هفتاد، تمام شد و دهه‌ی هشتاد، نه تنها پیچیده‌گویی و بازی‌های زبانی و دریدا و دال به دال و سوررئالیسم و ذهن ناخودآگاه و زیگموند فروید شد اَخ، که کلاً «اجرا» هم شد اَخ! در دهه‌ی هشتاد کلاً شعر نو گفتن خیلی آسان شد، دُمش را می‌کشیدی دراز می‌شد، توی سرش می‌زدی پهن می‌شد! به آن می‌گفتند «ساده‌نویسی»؛ مثلاً چطور؟ مثلاً این طور که شما یک پروانه را در خیابان کارگر تهران می‌دیدی که روی یکی از درخت‌های دودگرفته‌ی آنجا نشسته؛ اصلاً قرار نبود حتی شبکه‌ی تداعی‌ها را در شعر بیاوری یا حتی با تخیل‌ات بین پروانه و اسم خیابان که کارگر بود و درختی که عین دودکش‌های کارخانه دودگرفته بود، ارتباط برقرار کنی یا حتی موسیقی کار را رعایت کنی، فوری می‌نوشتی: «یک پروانه/ در خیابان کارگر تهران/ روی درخت دیدم» پلکانی هم می‌نوشتی که همه بدانند این شعر است، نثر نیست! خُب این‌گونه شعر گفتن، یک حُسن بزرگ داشت، تعداد شاعرها را زیاد کرد و جای مخاطبان شعر را با شاعران عوض! یعنی در مجالس شعرخوانی، دو نفر پایین نشسته بودند و بالا، 40 نفر شعرخوانی می‌کردند! آمار واقعی تیراژ کتاب به 50 جلد رسید! آن هم تازه اگر موقع نمایشگاه کتاب بود و خودِ شاعر، پشت غرفه‌ی انتشاراتی می‌ایستاد و اگر کسی سراغ کتاب‌های شاملو یا فروغ را می‌گرفت، می‌گفت: «اینا قدیمی شدن، این کتاب، الان مال یه شاعر معروفِ جدیده!»

دهه‌ی نود که حالا آخرش هستیم، با «امید» شروع شد. حالا 100 سال از شعر مدرن در دوران مدرن ما می‌گذرد. واقعاً کجای راه را اشتباه رفتیم؟

واگیر / مرتضی دلاوری

یعنی حریمِ گریه‌هایم را
گاهی رعایت کن
دیوانگی واگیر دارد.

پدیده سواد مصنوعی و الگوی جدید نادانی / دکتر مجتبی لشکر بلوکی

کارل تارو ژورنالیست معروف ژاپنی می‌گوید: هر وقت هر کسی از هر چیزی سخن می‌گوید ما وانمود می‌کنیم که درباره آن می‌دانیم. همکارانمان درباره فیلم، کتاب، قیمت ارز، حمله نظامی امریکا صحبت می‌کنند سرمان را بالا و پایین می‌بریم؛ یعنی من هم درباره آن می‌دانم.

به گزارش روابط عمومی واحد تهران غرب به نقل از روزنامه جوان؛ دکتر مجتبی لشکربلوکی طی یادداشتی نوشت: روزانه فقط در تلگرام بیش از ۳ میلیون مطلب منتشر می‌شود. جالب است بدانید در ساعت چهار صبح که میزان مطالب منتشر شده به کمترین مقدار خود می‌رسد نیز ۲۵ هزار مطلب نشر می‌یابد. این میزان تولید محتوا در شبکه‌های مختلف اجتماعی در طول تاریخ بی‌نظیر و فوق‌العاده است و منجر به پدیده جالبی شده: «همه ما» راجع به «همه چیز» می‌دانیم، اما با ویژگی‌هایی خاص.

کارل تارو ژورنالیست معروف ژاپنی می‌گوید: هر وقت هر کسی از هر چیزی سخن می‌گوید ما وانمود می‌کنیم که درباره آن می‌دانیم. همکارانمان درباره فیلم، کتاب، قیمت ارز، حمله نظامی امریکا صحبت می‌کنند سرمان را بالا و پایین می‌بریم؛ یعنی من هم درباره آن می‌دانم.

این در صورتی است که آن‌ها درباره آن موضوع فقط نظرات کس دیگری را در یک شبکه اجتماعی خوانده‌اند و آن را بازگو می‌کنند؛ همان‌گونه که ما نیز چنین می‌کنیم. ما به شکلی خطرناک به‌نوعی «کپی‌برداری» از دانایی نزدیک می‌شویم که در واقع الگوی جدید «نادانی» است. ما با «سواد مصنوعی» روبه‌رو هستیم.

تحلیل و تجویز راهبردی:

رسانه‌ها باعث شده‌اند به‌سرعت برق در معرض اخبار و به‌سرعت باد در معرض تحلیل اخبار قرار بگیریم. محیط اطراف ما پر از اخبار مغشوش، اعداد و ارقام گول زننده و حرف‌های جهت‌دار است. سه مسئله این موضوع را تشدید می‌کند:

۱- حجم بالای اخبار و تحلیل‌ها. اطلاعات بیشتر یعنی فرصت کمتر برای بررسی دقیق‌تر آنها.

۲- سبک زندگی شتابان: زندگی امروزی نسبت به ۲۰۰ سال پیش بسیار چگال‌تر شده؛ یعنی میزان رخداد‌های کاری و ارتباطاتی در واحد زمان بیشتر شده است.

۳- سواد مصنوعی: نظرات ما از پرسه زدن در شبکه‌های اجتماعی سرچشمه می‌گیرند، نه مطالعه کتاب‌ها!
این کپی‌برداری از دانایی، در واقع الگوی جدید نادانی است. به همین خاطر است که اخبار درست، غلط، شایعه و حقیقت در فضای مجازی تقریباً هم‌ارزش هستند. چرا؟ چون ما فرصت نمی‌کنیم که درستی آنچه را که دریافت می‌کنیم، بررسی کنیم. بلافاصله آن را می‌خوانیم و احتمالاً آن را برای دیگران فوروارد (ارسال) می‌کنیم و در گفتگو‌های خانوادگی یا دوستانه یا کاری‌مان از آن اطلاعات استفاده می‌کنیم که نشان دهیم از زمانه عقب نیستیم.

چه می‌توان کرد؟

۱- تعلیق قضاوت. نه باور کنید و نه رد کنید. زمانی که استدلال به نفع یا علیه آن گفته یا نوشته ندارید، ردش نکنید، قضاوت خود را تا زمان دریافت اطلاعات کافی برای قضاوت معلق کنید.

۲- در حالت «غیر‌طبیعی» قضاوت نکنید. دو روانشناس امریکایی در مطالعات خود نشان دادند، زمانی که افراد از آرامش فکری بیشتری برخوردارند، کیفیت قضاوت‌های حرفه‌ای‌شان افزایش پیدا می‌کند. مطالعات نشان داده زمانی که شتاب‌زده، هیجانی، خسته و پریشان هستیم، کیفیت قضاوت‌های ما افت می‌کند و قضاوتی که در زمان شتاب‌زدگی می‌کنیم به‌اندازه قضاوت یک فرد مست [غیرعادی]، غیرقابل اتکاست.

۳- به ساختار‌های مشکوک، حساس باشید. جملاتی که با فعل مجهول و بدون فاعل ساخته شده‌اند مانند «گفته می‌شود» یا «شنیده‌ها حاکی از آن است که» و «یا بر اساس اخبار منتشر شده» روشی برای پیچاندن شما هستند. در این ساختار‌ها خبر وجود دارد، اما منبع خبر وجود ندارد.

۴- برای هر چه می‌خوانید یا می‌شنوید از خودتان بپرسید:

الف) آیا از منبع خبر / گزارش مطمئن هستم؟

ب) آیا شواهد تأییدکننده یا استدلال‌های قانع‌کننده آورده شده یا اینکه یک حرف به زبان‌های مختلف تکرار شده است؟

ج) آیا بین مقدمه و اطلاعات ارائه شده و نتایج رابطه منطقی وجود دارد؟

د) آیا تمام واقعیت بیان شده یا بخشی از واقعیت؟

۵- از چرا و کلمات هم خانواده استفاده کنید. آدم‌های دقیق دائم می‌پرسند چرا؟ چرا کاندیدای ریاست جمهوری شما بهتر است؟ چه چیز باعث می‌شود که فکر کنید قیمت ارز بالا می‌رود؟ چطور به این نتیجه رسیدید؟

۶- در منطق، فصلی وجود دارد به نام مغالطات. برای تقویت تفکر سنجش‌گرانه (انتقادی) بخش مغالطات را بخوانید با بیش از ۷۰ نوع مغالطه (=دامگاه اشتباه ذهنی) آشنا شوید.

۷- حضور در شبکه‌های اجتماعی مفید است. جریان آزاد اطلاعات در آن بسیار جذاب، مفید و غنیمت است، اما فراموش نکنیم که آن‌ها نمی‌توانند جایگزین کتاب و تفکر عمیق شوند.

طرح/حسن اسدی

درمعبدغروب

درگرمیِ نیایش خورشید

درجمع بی تحرًک وبی حسِ مومنان

دندان کرمخورده ی ابلیس گوژپشت

طومارآرزوی مرا ریز ریز کرد

نطفه ها / سمیه جلالی

چه روزها و چه شب‌های سگ‌وَشی داریم

به فعل اخته‌ی این جمعیت، گرفتاریم

خمار لقمه‌ی نانیم و لحظه‌های سگی

 به محضِ صحبت اغیار بر سر داریم

کشیده‌ایم به دندانِ عافیت جان را

جهانِ چار ستونش به رعشه افتاده

بپرس نور کجا بوده؟ این شکاف‌های عمیق

چه وقت رابطه‌ها را به باد می‌داده؟

« نه خواهری، نه برادر، نمانده هیچ رفیق»

کمانه می‌کشد آتش به جانِ جنگلمان

جهان به شکل سرابی‌ست در ته دوزخ!

به جستجوی بهشتی که نیست خو کردیم

به مثله مثله شدن در میانه‌ی مسلخ

به شهدِ رودِ سفیدی که از میان می‌رفت

میانه بوده و در انزوای ما می‌رفت

میانه باش که کبریتِ خیسِ بی‌خطر است!

از انفعالِ خیابان، کناره‌ها می‌رفت...

.

کنار رفتن ما، رفتنِ به حاشیه بود

سگانِ حاشیه را کس نمی‌دهد فرمان!

که فرق بین سگ حاشیه‌ست با گرگان

نه چنگ بوده‌ای و نه هراسِ بر دندان

به واژه‌های صمیمیِ لهجه‌ات برگرد

به حرف‌های سگی، زوزه‌‌های شب‌گردت

شب است ماه تو را خوانده، ماه باش و سگی

برقص، بغضِ فراخوانده با نی و بربط

شبِ بریده نفس را نمی‌دهند قسم

به جز خیالِ سگی که به روز دل می‌بست

که ابر می‌رود و ماه بر/ن/می‌گردد!

که شب ن/می‌رود و روز سایه‌ی روز است!

ببین چگونه تو را مسخ کرده آن سگِ زرد؟

ببین چگونه مرا مسخ کرده سوگندت؟!

قسم تو خورده‌ای و نان ما فطیر شده

دهانِ حادثه‌مان را کسی نمی‌بندد؟

بگیر جانِ سگت را، بلند همت باش

تو بند بند خودت باش و وارهان از بند

سگان حاشیه را نان نمی‌دهند به جبر

خمارِ خمر خودت باش ای سگ در بند

تو آن نخستِ عزیمت تو آن بزرگِ شبی

برای حزن نگاهت ستاره جان می‌کند

شکوه چشم تو را کس ندیده است هنوز

تو را چکار به رندانِ شب‌پرستِ لوند؟

اگر چه ماهِ بلندی پسِ سیاهه‌ی ابر

از این محاق درآ ای هراسْ ماهِ بلند

به کوچه‌های رسیده به مرزِ فریادت

بشاش و دل به رفیقانِ نیمه راه نبند

به جنگلی که از آتش به تنگ آمده است

بگو که ابر بپاشد بگو که سیل شود

شبیه رود که طغیان شده پس از باران

صدا شود، تنش از خیسِ شاخه‌ها برود

به انتهای جنون‌اش به خویش‌باوری‌اش

به رود رودارودش به خشمِ مادری‌اش

خروشِ مردمِ انگشت‌هایشان در خون

به خواهرانه‌ترین امنیت، برادری‌اش

به جنگلانه‌ترین سبزْهای پوشیده

به زوزه‌های سگان در شبی خروشیده

بگو که برگردد، نطفه‌ها جوانه زدند

ببین که شاخه‌ی امیدمان نخشکیده!

#سمیه_جلالی

 15 خرداد ماه 1400

@mahi_gooli